بوی باران | صدای عدالت و آزادی تارنمای سازمان عدالت و آزادی ایران اسلامی
در انتخابات ریاست‌جمهوری، با تعریف مضیقی که از «رجل سیاسی» شده و در انتخابات خبرگان به دلیل الزام «فقاهت» و «مرجعیت»، علی‌القاعده نمی‌شود سهم چندانی برای زنان متصور شد. در همین دو انتخابات سراسری دیگر – مجلس شورای اسلامی و شوراهای شهر و روستا- هم که این بحث به میان می‌آید، هیچ‌گاه سهمی بیش از یک بیستم، به زنان نرسیده است. حداکثر سهم «نیمی از جامعه» که جنسیت مونث دارند، در کابینه ۱۱ دولت پس از انقلاب هم، تنها یک بار وزارت بوده و کمتر از انگشتان دو دست، پست معاونت ریاست‌جمهوری به زنان رسیده است. تشکیل میتینگ‌های «زنانه» در آستانه انتخابات‌های پارلمانی، رونقی بیش از انتخابات پارلمان شهری یا همان شوراهای شهر دارد. هرچند سهم زنان در دومی بیش از اولی است و گویا در مدیریت شهری بیش از مدیریت تقنینی کشور به این قشر از جامعه اعتماد وجود دارد. این میتینگها در انتخابات‌های پیش از این، نه سهم برابر جنسی در لیستهای انتخاباتی که به سهم ۳۰ درصدی هم قانع بودند اما در خوشبینانه‌ترین حالت در پایتخت که رقابت اصلی میان احزاب و گروه‌های سیاسی در می‌گیرد، تنها یک ششم -حدود ۱۶ درصد- لیست به زنان می‌رسد. اسفبار‌تر اینکه درصد رای آوری و حضور آنان در پارلمان به مراتب کمتر این است. خبرآنلاین نوشت؛ نگاهی به ترکیب نمایندگان ۹ دوره مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد که رکورد حضور زنان در مجلس پنجم زده شد و ۱۴ نماینده زن به خانه ملت راه یافتند. مجالس ششم و هفتم با ۱۳ نماینده زن در جایگاه بعدی قرار دارند. سه مجلس اول با ۴ نماینده زن -که تمامی آنها از حوزه انتخابیه تهران وارد مجلس شده بودند- نیز در اقلیت قرار دارند.
زنان مجلسی و غیرمجلسی چه کسانی بودند
مجلس اول: عاتقه صدیقی (رجایی)، مریم بهروزی، گوهرالشریعه دستغیب و اعظم طالقانی رای آوردند. مریم و عذرا فراهانی در لیست کاندیداهای انقلابی و ترقی خواه، مریم فرمانفرمایان و فاطمه ایزدی در لیست حزب توده، لباف و فرشته هاشمی در لیست جامعه روحانیت مبارز رای نیاوردند. مجلس دوم: عاتقه صدیقی (رجایی)، مریم بهروزی، گوهرالشریعه دستغیب و مرضیه دباغ رای آوردند و منصوره طبیب‌زاده و ربابه رفیعی در لیست انجمن اسلامی معلمان و دفتر تحکیم رای نیاوردند. مجلس سوم: عاتقه صدیقی (رجایی)، مریم بهروزی، گوهرالشریعه دستغیب و مرضیه دباغ رای آوردند و زهرا عباسی، آمنه ظفرقندی و پروین سلیحی به ترتیب در لیستهای جامعه روحانیت مبارز، تحکیم وحدت و انجمن اسلامی معلمان رای نیاوردند. مجلس چهارم: نفیسه فیاض بخش، مریم بهروزی، پروین سلیحی، مرضیه وحیددستجردی و منیره نوبخت و فخرتاج امیرشقاقی و فاطمه همایون مقدم نمایندگان تبریز، اختر درخشنده نماینده کرمانشاه و قدیسه سیدعلوی نماینده مشهد رای آوردند و فاطمه کروبی، دستغیب، دباغ و جلودارزاده در لیست مجمع روحانیون مبارز و همین اسامی به همراه صدیقه مقدسی در لیست جمعیت زنان جمهوری اسلامی رای نیاوردند. مجلس پنجم: فائزه هاشمی، نفیسه فیاض‌بخش، منیره نوبخت، فاطمه کروبی، مرضیه وحید دستجردی، فاطمه رمضان‌زاده و سهیلا جلودارزاده و مرضیه حدیدچی (دباغ) از همدان، قدسیه سیدعلوی از مشهد و مرضیه صدیقی، الهه راستگو، زهرا پیشگاهی فرد با نیره اخوان و شهربانو امانی به ترتیب از مشهد، ملایر، اصفهان و ارومیه رای آوردند و سلیحی و بهروزی در لیست جامعه روحانیت، صدیقه مقدسی در لیست کارگزاران، رفعت بیات در لیست جمعیت دفاع از ارزشهای انقلاب اسلامی، فاطمه ناهیدی، مهناز آذرنیا و نجمه تهرانیان در لیست جمعیت زنان جمهوری اسلامی و ناهید شید، الهه کولایی در لیست جامعه زنان انقلاب اسلامی رای نیاوردند. مجلس ششم: سهیلا جلودارزاده، فاطمه حقیقت جو، فاطمه راکعی، وحیده علایی طالقانی، جمیله کدیور و الهه کولایی، شهربانو امانی، فاطمه خاتمی، طاهره رضازاده، حمیده عدالت، اکرم مصوری منش، اعظم ناصری‌پور و مهرانگیز مروتی نمایندگان ارومیه، مشهد، شیراز، دشتستان، اصفهان، اسلام‌آباد غرب و خلخال رای آوردند و فائزه هاشمی در دو لیست کارگزاران و مجمه روحانیون، دباغ و ناهیدی در لیست کارگزاران، دستغیب، زهره عالی‌پور و فاطمه رمضان‌زاده در لیست جبهه دوم خرداد، ربابه رفیعی در لیست مجمع نیروهای خط امام، فاطمه فرهنگ خواه و فاطمه کمالی احمدسرایی در لیست نیروهای ملی مذهبی، فریبا داوودی مهاجر در لیست دفتر تحکیم وحدت، دباغ در لیست جمعیت زنان انقلاب اسلامی، ربابه عابدی در لیست جامعه زنان، زهرا پیشگاهی فر در لیست اعتدال و توسعه، فیاض بخش، نوبخت و فاطمه رهبر در دو لیست جامعه روحانیت و موتلفه اسلامی و مهری سویزی در لیست جمعیت ایثارگران رای نیاوردند. مجلس هفتم: آلیا، افتخاری، امین زاده، رهبر، فیاض بخش، جلودارزاده، فاطمه آجرلو، نیره اخوان، رفعت بیات، هاجر تحریری نیک صفت، عشرت شایق، عفت شریعتی و مهرانگیز مروتی نمایندگان کرج، اصفهان، زنجان، رشت، تبریز، مشهد و خلخال رای آوردند و کدیور، جلودارزاده، خدیجه سفیری، اختر درخشنده و الهه راستگو در لیست ائتلاف برای ایران، پیشگاهی فر، اعظم خوش خلق و زهرا عباسی در لیست اعتدال و توسعه، سویزی و بهجت‌السادات شهرتاش در لیست جبهه وفاق ایران اسلامی، الهام افتخاری و فاطمه بروجردی کریمی در لیست ائتلاف خدمت‌گزاران ایران اسلامی رای نیاوردند. مجلس هشتم: آلیا افتخاری، الهیان، رهبر و صفایی و فاطمه آجرلو، نیره اخوان و عفت شریعتی نمایندگان کرج، اصفهان و مشهد رای آوردند و نرگس کریمی، جلودارزاده، خوش خلق، فرحناز میناییپور و راستگو در لیست ائتلاف اصلاح‌طلبان، کروبی، درخشنده، نجمه گودرزی و اعظم سقطی در لیست اعتمادملی، زهرا مرزبان در لیست ائتلاف مردمی اصلاح‌طلبان، کروبی در لیست اعتدال و توسعه، نسرین سلطان خواه در لیست جبهه متحد اصولگرایان، فیاض بخش و منصورالسادات هاشمی در لیست ائتلاف فراگیر اصولگرایان، مرجان شیخ‌الاسلامی و فهیمه خان محمدزاده در لیستهای جمعیت زنان و جبهه مردمی اصولگرایان، فاطمه بداغی، معصومه رضایی نظری و ملوک خادمی در لیست اصولگرایان اصلاح‌طلب رای نیاوردند. مجلس نهم: آلیا، افتخاری، طبیب‌زاده، نوری و رهبر، نیره اخوان، مهناز بهمنی، حلیمه عالی، سکینه عمرانی و شهلا میرگلو بیات نمایندگان اصفهان، سراب، زابل، سمیرم و ساوه رای آوردند و زهره الهیان در لیست جبهه متحد اصولگرایان، زهره لاجوردی و بتول نامجو در لیست جبهه پایداری و ایراندخت فیاض در لیست صدای ملت، فرشته محمدعلی، فهیمه خانمحمدزاده و طاهره صاحب الزمانی در لیست جبهه ایستادگی، راستگو و جلودارزاده در لیست جبهه مردمی اصلاحات رای نیاوردند.
تولد احزاب زنانه و تداوم تفکر قالبی مردانه
در تحلیل‌های مختلف جامعه‌شناختی، تعداد محدود نمایندگان زن در مجالس ایران به نسبت دیگر کشورها معلول مسائل مختلفی همچون کاندیداتوری محدود آنها، حمایت محدود احزاب از نامزدهای زن و چه بسا اعتماد محدود رای‌دهندگان به کاندیداهای زن برآورد شده است. تمایل به کاندیداتوری در زنان در ۹ دوره انتخابات پارلمانی گذشته، رشد صعودی با شیب بسیار ملایمی را طی کرده است. هرچند در انتخابات مجلس نهم به نسبت مجلس هشتم، به یک‌باره شاهد تنزل زنان ثبت نام‌کننده بوده‌ایم. چه آنکه در انتخابات مجلس هشتم از میان ۷۱۶۸ نفر ثبت نام‌کننده، ۵۹۰ نفر زن بودند ولی در انتخابات مجلس نهم تنها ۴۲۸ زن در میان پنج هزار و ۴۰۵ نامزد این رقابت دیده می‌شدند. درباره رویکرد احزاب و گروه‌های سیاسی به نامزدی زنان نیز این نکته حائز توجه است که از انتخابات مجلس چهارم، شاهد ظهور لیست‌هایی از تشکل‌های زنانه هستیم. جمعیت زنان جمهوری اسلامی در این انتخابات لیستی پنج نفره با حضور پنج زن ارائه داد. اما این تشکل به همراه جامعه زنان انقلاب اسلامی لیستهای ۳۰ نفره‌ای در انتخابات مجلس پنجم ارائه دادند که به ترتیب هشت و پنج زن در آن حضور داشتند. به عبارت دیگر حتی تشکل‌های سیاسی زنانه نیز تمایلی نداشتند که تمامی لیستهای ۳۰ نفره خود در پایتخت را به زنان اختصاص دهند! البته این احتمال وجود دارد که در پایتخت، این تعداد زن نامزد نشده باشند. به هر حال، رشد حضور نامزدهای زن در لیستهای انتخاباتی که از انتخابات مجلس پنجم آغاز شده بود در انتخابات مجلس ششم به کمال رسید. چه آنکه دو تشکل سیاسی زنانه یاد شده یک سوم لیست خود را به زنان اختصاص دادند و جبهه مشارکت و مطبوعات دوم خردادی نیز با حمایت از هفت زن، رکورد لیستهای انتخاباتی گذشته را شکستند. از مجلس هفتم تا نهم تعداد نامزدهای زن حاضر در لیستهای انتخاباتی بار دیگر کاهش یافت و به اسامی حداکثر ۵-۶ نفر در لیستهای هر دو جناح سیاسی رسید. اما اینکه از همین میان نیز تنها سه یا حداکثر چهار زن در دو انتخابات گذشته از تهران به مجلس راه یافتهاند حاکی از آن است که نه تنها سلیقه مردان در چیدن لیستهای انتخاباتی، مانع از پذیرش زنان در رقابت‌های سیاسی است بلکه حتی زنان رای‌دهنده که نیمی از جامعه رای‌دهندگان را شامل می‌شوند نیز رغبتی به رای دادن به هم جنس‌های خود نشان نمی‌دهند.
رویای سهم ۳۰ درصدی به واقعیت می‌پیوندد؟
در آستانه دهمین دوره رقابت‌های انتخاباتی پارلمانی، بار دیگر برگزاری نشست‌های زنانه و میتینگ‌های انتخاباتی آنها رونق گرفته است. اگرچه رسانه‌های کثیرالانتشار و رسمی هرازگاهی به این موضوع می‌پردازند اما این بازار در رسانه‌های دیجیتال و عموما در فضای مجازی، با فعالیت گروه‌های زنانه مختلف با اسامی متعددی از «کمپین تغییر چهره مردانه مجلس» گرفته تا «کمپین زنان برای تصاحب ۱۰۰ کرسی»، «کمپین ۵۰ زن برابری طلب را به مجلس بفرستیم» و «کمپین من کاندیدا میشوم» داغ‌تر است. وجه مشترک همه این تلاش‌ها هم امید به سهم ۳۰ درصدی زنان در مجلس دهم است. تلاشی که امتدادش به انتخابات مجلس هفتم بازمی‌‌گردد که مجمع زنان اصلاح‌طلب، سهم ۳۰ درصدی از لیست اصلاح‌طلبان خواسته و مجموعه زنان اصولگرا نیز خواستار سهم یک سومی از ۳۰ کاندیدای مورد حمایت این جناح در تهران شده بودند. اما ترکیب لیستهای ارائه شده گویای ناکامی سهم خواهی جنسیتی زنان در لیستهای انتخاباتی آن دوره بود. این درخواست و پاسخ منفی به آن از سوی جریانات سیاسی در دو انتخابات پس از آن نیز تکرار شد. تعداد زنان در لیستهای پایتخت که ۳۰ کرسی مجلس را در اختیار دارد، از سه تا هفت نفر در ۹ دوره گذشته متغیر بوده و حتی در انتخابات مجلس نهم به نسبت دوره پیشین، کاهش نیز یافته است. در فاصله سه ماهه باقیمانده تا انتخابات مجلس دهم، خواهیم دید که رویای سهم ۳۰ درصدی زنان از لیستهای انتخاباتی و کرسی‌های مجلس جامه حقیقت خواهد پوشید یا نه؟
منبع: روزنامه آرمان
