بوی باران | صدای عدالت و آزادی تارنمای سازمان عدالت و آزادی ایران اسلامی
گروه گزارش- شوراهای محلی آشناترین نهاد به مقتضیات محلی محسوب می‌شوند به همین جهت، شناخت کمبود‌ها، نیاز‌ها و ارایه راهکارهای لازم برای بهبود وضعیت شهرها را برعهده دارند. با توجه به عمر کوتاه شوراهای شهر نسبت به سایر نهادهای مدنی در کشور ما و ناشناخته ماندن وظایف و تاثیر آن بر نحوه مدیریت شهر، هنوز معیار و موازین دقیقی برای پایش و بررسی برنامه‌های ارایه شده به ویژه در حوزه اقتصاد شهری وجود ندارد. به همین منظور دنیای اقتصاد اصفهان، میزگردی با حضور سه عضو شورای اسلامی شهر اصفهان، آقایان مهندس عباس حاج رسولیها، مهندس فتح الله معین و مهندس عدنان زادهوش، و دو تن از کاندیداهای این دوره انتخابات شوراها، مهدی مقدری، دبیرکل سازمان عدالت و آزادی و دکتر مرتضی حسام نژاد، مدیر مرکز سرمایه گذاری و جلب مشارکت‌های شهرداری اصفهان، و نیز کارشناسان اقتصاد، آقایان دکتر پیام نیک نشان و دکتر بابک صفاری، مبحث اقتصاد شهری اصفهان و روند برنامه ریزی برای توسعه آن را به مدیریت مهندس علی ناظم زاده به مناظره گذاشت که خلاصه آن تقدیم می‌گردد.
دنیای اقتصاد: با تشکر از همراهی کارشناسان، مسوولان و کاندیداهای محترم که در این میزگرد حضور دارند، این میزگرد با هدف جریان شناسی اقتصاد شهری اصفهان و نقش نهادهای حاکمیتی و عمومی در اقتصاد شهری برگزارشده تا با نگاهی نقادانه، آسیب‌ها و فرصت‌های اقتصاد شهری اصفهان را تحلیل کنیم و با استفاده از نظرات متفاوت میهمانان گرامی، معضلات و بنیان‌های مطلوب اقتصاد شهری اصفهان بررسی و بر اساس آن مختصات برنامه‌ریزی مطلوب، تبیین راهکارهای اجرایی و نحوه به کارگیری ظرفیت‌ها در توسعه اقتصاد شهری اصفهان را به مخاطبان معرفی‌شود.همچنین شناسایی راهکارها و اولویت‌های اقتصاد شهری اصفهان باتوجه به زیرساخت‌های موجود یا مورد نیاز، از اهداف برگزاری این مناظره و گردهم آمدن کارشناسان و مدعوین گرامی است. اقتصاد شهری که معمولاً ذیل اقتصاد خرد تعریف می‌شود. فصل مشترک اقتصاد و جغرافیا است و با توجه به اقلیم و تاریخ، بنیان‌های شهر را چه در قالب بنگاه‌ها و چه رفتارهای شهروندان، همچون مساله حمل و نقل و مسکن یا توزیع فرصت‌های برابر گردشگری مطالعه می‌کند تا بداند که سرمایه گذاری و توسعه در کدام بخش، سودآوری شهری را رقم می‌زند. به نظرم در ابتدای امر، یکی از کارشناسان محترم، خلاصه‌ای از مبانی اقتصاد شهری و مختصات آن را مرور کنند تا به محورهای اصلی بپردازیم.
پیام نیک نشان: اقتصاد شهری به صورت خلاصه، بررسی فضای اقتصادی و کسب‌وکار شهر است که فاکتورهایی مثل حمل‌ونقل، مسکن و اسکان، کالبد شهری، ارتباطات درون شهری، ارتقای سیستم‌های مدیریت اقتصادی در شهر و همچنین زمینه سرمایه‌گذاری شهری را تامین می‌کند. از این رو لازم است در ابتدا بزرگوارانی که سمت اجرایی و مدیریت شهری را به عهده‌دارند، پاسخ دهند که برای پیاده‌سازی اقتصاد شهری اصفهان، چه برنامه‌های مشخص و مدونی داشته و به‌خصوص شورای شهر اصفهان چه اهداف و راهکارهایی را در این حوزه دنبال‌کرده و تا چه میزان این برنامه یا برنامهها محقق شده است؟ آیا شهردار و شوراهای قبلی، برنامه‌ای از پیش تدوین‌شده، برای اداره شهر داشته‌اند؟ آیا شهرداران، خود، برنامه داشته و یا شورای شهر سیاستگذار و تدوینگر برنامه‌های شهرداری بوده است؟ فکرمی‌کنم مناسب‌ترین فرد برای پاسخ به این پرسش آقای حاجرسولیها باشند که حدود ۱۸سال است در شورای شهر اصفهان حضور مستمرداشته و از نزدیک با مقوله اقتصاد شهری سر و کار داشته‌اند.
عباس حاج رسولیها: ما در شورای اول، مولفه‌های اقتصاد شهری را در قالب کمیسیون اقتصادی شورا و به صورت کارشناسی دنبال‌کردیم و اولین گام شورای اول پس از انتخاب مشاوران مسلط بر امر برنامه‌ریزی، تدوین برنامه اصفهان۱۴۱۴ حاوی فرصت‌ها، تهدیدها، نقاط ضعف و قوت شهر اصفهان بود که تا۳۰ سال آینده اصفهان را آینده‌پژوهی و راهکارهای لازم را ارایه می‌کرد. پس از طرح سیاست‌های ۲۰ساله نظام، سند اصفهان۱۴۰۴را نوشتیم و مصوب‌کردیم. همچنین از آن پس برنامه‌های ۵ ساله را پی‌در پی، در پیش‌گرفتیم، سه برنامه اصفهان۸۵، ۹۰و۹۵ ونیز برنامه‌هایی همچون اصفهان+۲۲ را با هدفگذاری بر اساس پروژه‌های شاخص و تاثیرگذار تدوین‌کردیم. ازآنجاکه ساختار مناسبی برای اجرای برنامهها در شهرداری وجود نداشت، معاونت‌های برنامه‌ریزی و فرهنگی شهرداری ایجادشد که اکنون حدود ۶۰ نیروی متبحر و متخصص برنامه‌ریزی و اقتصاد شهری در این دو ساختار حضوردارند. البته بنده عملکرد دولت‌های قبلی را هم در برنامه‌ریزی دیده و معتقدم که آنها باید از سیستم و مدل برنامه‌ریزی شهری ما الگو بگیرند و دستاوردهای ما را حتی در دولت استفاده‌کنند. در راستای نتایج حاصله نیز باید اشاره کنم که در ارزیابی برنامه اجراشده، تنها یک درصد خطا داشتیم و این مقدار خطای ناچیز در حجم بالای پروژه‌های عملیاتی، دقت بسیار زیاد برنامه را می‌رساند. شاخص‌ها و نرخ‌های مختلفی برای برنامه‌ریزی و نظارت بر اجرای آن تعریف شده و به عنوان مثال یکی از رئوس برنامه‌های مدیریت شهری در اصفهان۱۳۹۰، شاخص ایمنی شهری بود که ظرف ۵ سال، مدت زمان سررسیدن برای اطفای حریق از۲۶۰ ثانیه به ۲۴۵ثانیه تعریف می‌کرد که محقق شد، یا در شاخص فضای سبز از سرانه ۲۴٫۵مترمربع به ۲۶ مترمربع رسیدیم. همچنین در تعداد اتوبوس‌ها و طول مسیر تراموا، سیستمBRT، مترو و… مطابق با شاخص‌های برنامه‌ریزی، به اهداف از پیش تعیین شده دست‌یافتیم. هرچند از میان۴۰ شاخص، تنها در۳یا ۴ مورد به هدف نرسیدیم، چون متاسفانه دولت به تعهدات خود عمل نکرد. مثلا در زمینه طول مسیر مترو و تعداد ایستگاه‌های آن، برنامهها کامل محقق نشد. زیرا زمانی شهرداری طبق مصوبات دولت، اتوبوس‌های۱۰۰ میلیون تومانی را به مبلغ ۱۸٫۵ میلیون خریداری می‌کرد و مابقی آن توسط دولت تامین می‌شد. اما دولتمردان در میانه راه و با اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها، حق شهرداری را فراموش‌کردند و کار به جایی رسید که امروز شهرداری باید اتوبوس۴۰۰ میلیون تومانی را خود تمام و کمال بخرد.
در۴۰ شاخص اصلی برنامه۵ ساله پیش روی اصفهان که امروز در سال اول اجرای آن هستیم، پیشرفت‌ها و مواردمحقق شده فراوانی وجوددارد. برای مثال در رابطه با توسعه شبکه فیبرنوری در کلانشهر اصفهان، ۱۵۰کیلومتر شبکه، بودجه مصوب‌کردیم و هرچند با مخابرات اختلافاتی داشتیم، اما سرانجام بدان دست یافتیم و اکنون فیبر نوری یکی از ظرفیت‌ها و مزیت‌های کلانشهر اصفهان محسوب می‌شود.
نیک نشان: آقای حاج رسولیها! با وجود همه این اقدامات، بفرمایید الگوی مدیریت توسعه شهری در برنامه۱۴۰۴ نزد شورای شهر چیست؟ وجود برخی ناهماهنگی‌ها و اختلافات در این زمینه بسیار مشهود است. به عنوان مثال شهردار قبلی، ایده شهر اسلامی را طرح‌کرد و شهردار فعلی، از شهر خلاق صحبت می‌کند و به نظر می‌رسد هردو این نگاه‌ها، برخاسته از نظریات شهرداران بوده و شورا نقشی نداشته و یا هدایت کننده نبوده است.
حاج رسولیها: نه، شهردار تنها مجری برنامه‌هاست و آنها را تبیین می‌کند. البته شکاف میان شورا و شهرداری، مثل خلاء موجود میان مجلس و دولت، امری طبیعی است. اما قبل از ورود شهرداری به مباحث، ما شاخص‌ها، خواسته‌ها و اهداف را مشخص می‌کنیم و با فرض این شاخص‌هاست که شهرداری، برنامه و طرح و لایحه می‌آورد و مصوبه می‌گیرد.
مهدی مقدری: درست است که اصفهان شهری با صبغه و سابقه برنامه نویسی و سندهای چشم‌انداز۲۰ و ۵ ساله بوده و هست، اما وقتی کیفیت اسناد موجود و ماموریت‌های درونی آن را بررسی می‌کنیم، ابهامات جدی در نوع مدل برنامه‌نویسی و سندنویسی می‌بینیم. وقتی شهرهای مختلف جهان مانند استانبول یا سیدنی یا مراغه، ماموریتی برای خود تعریف می‌کنند، مشخصاً بر یک یا دو محور اساسی که در آن دوره مأموریت و سند چشم‌انداز، نقطه عطف شهر تعریف می‌شود، متمرکزشده و در راستای تحقق آن گام برمی‌دارند. برای مثال استانبول در حوزه میراث فرهنگی، برنامه‌ریزی کرده تا دروازه ورود به دنیای غرب باشد، یا سیدنی در حوزه محیط زیست و بر شهر ارتباط محور متمرکز شده است، یا مراغه ایران، شهری است که علاوه بر برنامه‌ریزی برای توسعه گردشگری از طریق میراث فرهنگی و اماکن تاریخی خود، در صدد دستیابی به قطب کشاورزی ایران است. کلیه چهارچوب‌های شهری نیز باید در اختیار این هدف باشند تا پیشرفت لازم، حاصل شود و در پایان هر برنامه، مسیری که سیاستگذاران و تصمیم سازان و تصمیم گیران مشخص‌کرده‌اند، سنجش شود. امور جاری شهر نیز البته در قالب پروژه‌ها انجام می‌شود. اما در این همه ایده ها و اسناد و برنامه‌های ۵ ساله و۱۰ساله شهر اصفهان که بعضا به یکدیگر پیوست شده اند، همه گونه حرفی و همه جور برنامه‌ای خواهیم یافت. مثلا اصفهان شهر مسجدمحور، شهری با الگوهای اسلامی، شهر روان در حمل و نقل و ترافیک و صدها آیتم دیگر معرفی می‌شود یا شهری با چشم انداز بی‌نظیر، سرسبز و آباد، شهر اقتصاد محور، شهرخلاق، شهر کودک، شهر صنایع دستی، و…. معرفی شده است. چنین برنامه ها و اسنادی حتی اگر تمام ظرفیت‌های بنیادین یک شهر یا پتانسیل دولت مرکزی هم در خدمتش قرارگیرد و تمام توان خود را برای رسیدن به این اهداف به کار بندد، آنهم در یک بازه ۵ ساله راه به جایی نمی‌برد.
این برنامهها را که به سندماموریتی شهر تبدیل شده و در آن از هر دری سخن به میان آمده، طبعا نمی‌توان با معیارهای لزوما کمی سنجش و ارزیابی‌کرد. برای مثال در برنامه شهر اسلامی اصفهان، معیارها و میزان آن کجاست و مفاهیم آن چیست؟ به فرض وجود همه این موارد، آیادر پایان یک دوره ۵ ساله می‌توان از نتیجه ملموس آن صحبت کرد و گفت که اصفهان نسبت به دوره قبل اسلامی‌تر شده است؟ یا در حوزه حمل و نقل و ترافیک، آیا اصفهان نسبت به دوره قبلی، شهر روان‌تری در حوزه ترافیک است؟ شاید در حوزه‌های کمی مثل بودجه، بتوان گفت که به نتایج لازم رسیده ایم و انحراف معیار ما یک درصد است، اما در کیفیت شهر چه اتفاقی افتاده است؟ دوستان دقیقا در کجای این برنامهها مشخص کرده‌اند که میزان اسلامی بودن و مفاهیم این شاخص‌ها چیست؟ اقتصاد شهری معمولا بر پایه تامین منافع ذینفعان آن بنا می‌شود که فعالیت اقتصادی دارند و چرخ تولید و اشتغال را می‌چرخانند، اما در اصفهان طی۲۰ سال اخیر به جز مجموعه سیتی‌سنتر که بخش خصوصی، مدیریت‌شهری را درگیرکرد، هیچ حرکت شاخص دیگری رخ نداده، درحالی که در کلانشهرهایی مثل مشهد و شیراز و تبریز اگر هر دو سه سال یکبار به آن وارد شویم، تغییرات ملموسی را در توسعه و شکوفایی شاهد هستیم. درصورتی که در اصفهان اینگونه نیست.
حاج رسولیها: من این حرف را قبول ندارم. آیا شما وضعیت سابق سبزه میدان یا میدان کهنه را که اکنون به میدان امام علی(ع) تبدیل شده، به یاد دارید؟ اقدامات بسیاری در اصفهان انجام شده و تغییرات قابل‌مشاهده است. من تمام شهرهایی را که نام بردید رفته‌ام و از نزدیک بازدیدکرده ام. وضعیت آنها مطابق گفته شما نیست. مثلاً با چه معیاری، پدیده مشهد در روستایی مثل فلاورجان، مجموعه‌ای ساخت که بعد از چندین سال حتی وزارای دولت معترف به غلط بودن آن هستند و حالا همه بر این پدیده، سرپوش می‌گذارند؟ در اصفهان حتی یک مورد این‌چنینی نداشته‌ایم.
عدنان زادهوش: معتقدم که ما از برنامه‌ریزی شهری برخورداریم، اما الگوی توسعه شهری نداریم. با اجرای برنامه‌های یک‌ساله و پنج‌ساله، داریم به اهداف‌مان نزدیک می‌شویم ولی در این برنامهها، الگوی توسعه اقتصاد شهری مدنظر نیست. در گذشته شهرداریها عادت داشتند کار را خود و به صورت متمرکز انجام دهند و به دلیل عقبه قبلی اجرایی، تصورداشتند خود حاکم، و در راس امور قراردارند. درحالی‌که مقولاتی مانند حاکمیت شهری، مشارکت، توسعه اقتصاد شهری، تامین منابع مالی و بودجه‌ریزی برای شهر و مردم، باید محقق می‌شد. از حدود۱۰ سال پیش که بخش مشارکت‌ها در شهرداری فعال شد، متوجه شدیم به صرف پول گرفتن از مردم و فروش تراکم، نمی‌توان کارکرد و شهر را توسعه داد. بلکه باید با جلب سرمایه گذاری، شهر را توسعه دهیم. این الگوی در قالب طرح‌هایی مثل شهرک سلامت دنبال شد. ما تازه داریم این کار را می‌کنیم و جلب مشارکت، ده سال است که رونق و جان گرفته و درچند سال ابتدایی، ضعیف بود. تاسیس بخش مشارکت‌ها که خاموش بود و ضعیف پیش رفت و فقط در چند سال اخیر جان گرفته است، درحالی که ۱۸ سال است شورا داریم اما ۸ سال اصلا مشارکت‌ها را نداشتیم.
اکنون نیز به جای اینکه کوه صفه را سوراخ کنیم و درخت بکاریم و برای آبیاری درختان، با پمپاژ آب، به قول خودمان فضای سبز راه اندازی کنیم، زمین‌های حاصلخیز رها شده در اصفهان را توجهی نداریم و مدام اعلام می‌کنیم که در توسعه فضای سبز موفق بوده‌ایم و آن را از ۲۴ متر به ۲۶ متر رسانده‌ایم. سوال اینجاست با چه هزینه‌ای به اینجا رسیده‌ایم؟ من برنامه آقای حاجرسولیها را درست می‌دانم اما چون هماهنگ نیستیم، شعارهای پرطمطراقی مثل مدیریت واحد شهری سرمی‌دهیم و برای تحقق آنها تلاش نمی‌کنیم. ما شهری هماهنگ نداریم. بسیار هزینه می‌کنیم و پیشرفت ما کم است.
نیک نشان: اینکه عنوان می‌کنید که برنامه‌ریزی شهری وجود دارد، اما بودجه نیست، باید بگویم که برنامه‌ریزی مجموعی از شاخص‌هاست که باید بدان دست یافت، اما زمانی که شاخص و چشم انداز مشخصی تعریف نکرده باشیم، به همه جا می‌رسیم و به هیچ جا نمی‌رسیم. به صراحت می‌گویم که ما با این نگاه در اصفهان به هیچ جایی نخواهیمرسید.
مرتضی حسام نژاد: اقتصاد شهری مبحث گسترده‌ای است که باید کلان‌تر به آن پرداخت. من از اواخر دوره لیسانس درگیر مبحثی به نام شهر شدم و سال سوم دانشگاه بودم که شهرداری شهرکرد فراخوانی برای طرح تفضیلی و جامع شهرکرد گذاشت و من آن را به صورت مکانیزه تهیه کردم. با مقوله‌ای به نام طرح تفضیلی و کاربری اراضی و سایر موارد آشنا هستم و سپاهانشهر را درحالی که خاک بود، از صفر ساختم. سپس به منطقه۱۰ اصفهان آمدم و با طرح‌ها و برنامهها، شهرداری را اداره‌کردم و در قسمت‌های دیگر مشغول به مدیریت و برنامه‌ریزی بوده و در این۲۶ سال با اداره شهر جلو آمده‌ام و شرایط شهر برای من کاملا ملموس است.
با توجه به این سابقه می‌گویم که اقتصاد شهر، رنگ پوست شهر، تب شهر یا رنگ چشم شهر نیست. اقتصاد شهر یعنی زندگی شهر با همه گستردگی آن، و لذا نمیتوانیم اقتصاد شهر را معضل بدانیم. زندگی شهری به هرحال، سطح و کیفیت‌های متفاوت دارد و می‌تواند به سطوح بسیار بالایی دست یابد تا شاداب، در حال پیشرفت و پرانرژی، زنده و رو به رشد باشد. اقتصاد معضل‌دار یعنی شهری رو به سمت میرایی. مدل توسعه اگر بخواهد موفق باشد، باید کاملا درونزا باشد. از این رو نگاه حاکمیتی به شهر به هیچ وجه درست نیست، تمام ارکان شهر باید درست عمل کنند. البته مشارکت می‌تواند نیمه خصوصی و نیمه حاکمیتی یا خصوصی باشد؛ یعنی یک بخش عمومی با امکانات بسیار گسترده، فقط بسترسازی کند و به هیچ وجه وارد تصدی نشود تا در آن بستر، بخش خصوصی با کارآیی و سرعت خوب، اهداف رامحقق کند. اصفهان چه اسلامی، چه خلاق و چه تاریخی، مانند درختی ریشه‌دار است که با اتکا به همین ریشه، خلاقانه رشد می‌کند. براساس مطالعاتی که صورت گرفته، جنس توسعه در اصفهان نه از جنس طرح تفضیلی، نه از جنس برنامه‌ریزی کالبدی و نه از جنس طرح جامع است، بلکه تنها از راه خلاقیت و پویایی با اتکا به ریشه‌هایی که از این مقوله برخوردار باشند، می‌تواند به نتیجه برسد. راه‌هایی همچون توسعه گردشگری، تقویت کریدور علم و فناوری و هنر و صنایع دستی….
نیک‌نشان: در راستای توجه به سرمایه‌گذاری که مطرح شد، یکی از کارهایی که برخی شهرداریها و مدیریت‌های شهری انجام داده، راه اندازی صندوق‌های ضمانت سرمایه‌گذاری است. با این اقدام، جریان سرمایه گذاری در شهر تقویت و در زیرساخت‌های شهری تضمین می‌شود که مشارکت و سرمایه گذاری اگر دچار ضرر و زیان شد، بخشی از آن را جبران می‌کند. در اصفهان نیز باید برای راه‌اندازی صندوق‌های ضمانت سرمایه‌گذاری فعال و در زیان و سود سرمایه گذاری شریک شویم. سوال اینجاست که شهرداری اصفهان در زمینه حمایت از سرمایه‌گذاری و صندوق‌ها چه اقدامی انجام داده است؟
حسام نژاد: این روش به نظرم با آسیب نگاه حاکمیتی همراه است. در صورتی که وقتی منافع‌مان را به اشتراک می‌گذاریم، مضار را هم به اشتراک گذاشته و در سود و زیان هم به اشتراک رسیده ایم و سهیم هستیم. مسلم است که بخش خصوصی فعال، لحظه به لحظه دغدغه دارد. قطعا ما به کارگیری خلاقیت در این زمینه به نتیجه مثبت می‌رسیم و این الگو، از نظر کیفیت بازدهی و کارآیی اصلا قابل مقایسه با الگوهای حاکمیتی نیست. نمونه اینگونه اقدامات، پمپ بنزین‌های جدید، شهر رویاها، شهرک سلامت، آکواریوم ناژوان و دیگر پروژه هایی است که برای شهر مفید بوده و همه ما به آن افتخار می‌کنیم.
نیک نشان: البته شهر رویاها که سکاندار آن هم شهرداری است، عملا از نظر اقتصادی ورشکسته شده و درمورد سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در آکواریوم هم نقدها و ابهامات زیادی هست. کلانشهرهایی که آقای مقدری گفتند را به چشم خود دیده‌ام که مثلا شهرداری تبریز برای سرمایه‌گذار فرش قرمز پهن می‌کند و با اشتیاق زمینه را برای همکاری و سرمایه گذاری آماده می‌کند، ولی شهرداری اصفهان در دوره قبل برای سرمایه گذاران، خط و نشان کشید و یا آنان را محدودکرد. ما اکنون با دو نگاه اقتدارگرایانه و توسعه گرایانه در جلب سرمایه گذاری مواجهیم و هنوز نتوانسته ایم زمینه سرمایه‌گذاری در اصفهان را به مفهوم واقعی و به خوبی فراهم کنیم.
حسام نژاد: بدیهی است که هر کس در شهرداری اصفهان، سرمایه گذار را بخشی از این شهر و شهروند عزیز آن و نخبه شهر تلقی می‌کند و گریزی از این نیست و نگاه ما کاملا حمایتی است. براساس شاخص‌ها می‌توانم بگویم که شاخص سرمایه گذاری و دلبستگی سرمایه گذار به شهر اصفهان، وضعیت مطلوب‌تری نسبت به تبریز و شیراز دارد. مجموعا در سال۹۶ سرمایه گذارهای شهری اصفهان، به شهرشان دلبسته شده اند.
حاج رسولیها: تاسیس شهرک سلامت در شورای دوم مصوب شد. سیتی سنتر در زمان قبل هم بود و شهر رویاها هم همینطور که البته به دلایلی، زیاد موفق نبود. این برنامهها در اصفهان زودتر از مشهد و تبریز، طراحی شد. اما اصفهانی‌ها، اصول مشارکت را زیرپانگذاشتند. در مشهد و تهران یک مرتبه ارتفاعات را خارج از طرح جامع، حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰درصد بارگذاری اضافه کردند، ولی ما به هیچ عنوان تراکم فروشی نداشتیم. بودجه کلانشهر مشهد، نصف بودجه ما بود اما با تراکم فروشی شدید، افزایش بودجه داد. در همین زمان رکود هم ما با این نسخه غلط می‌توانیم درآمدها را چند برابرکنیم اما هرگز چنین کاری را نکرده و نخواهیم کرد.
حسام نژاد: تغییر نرخ ارز، سرمایه‌گذاری شهرداری ها را به طور اساسی تحت‌تاثیر قرار داد. برای مثال در قرارداد شهررویاها، یوآن۱۱۰ تومان در نظر گرفته شد اما پس از راه اندازی و در زمان فروش بلیط، یوآن به۵۰۰ تومان افزایش یافت. چنین اتفاقی تاثیر زیادی بر جریان سرمایه‌گذاری می‌گذارد، زیرا فروش بلیط طرف چینی به ریال، و سرمایه گذاری آن، به یوآن بود.
فتح الله معین: در تعاریف علمی، اقتصاد شهری، محل تقاطع جغرافیای شهر و نیازمندی‌های شهروندان است. اگر این تعریف رایج را در نظر بگیریم، آنچه در شهر اصفهان باید درنظرداشت این است که اصفهان به یک کلانشهر دو میلیون نفری تبدیل شده و تعداد شهرهای دو میلیونی در دنیا زیاد نیست. پس باید و می‌توان یک دید علمی و فنی به اصفهان داشت. اما این نگاه دراصفهان وجود ندارد. لذا در ابتدا، باید نیازهای خدماتی شهروندان بر مبنای علم اقتصاد شهری لحاظ شود.
در دوره‌های گذشته برخلاف طرح تفضیلی شهر اصفهان، مجوز ساخت طبقات اضافی صادرشد و این تخلف بسیار پیش رفت. همچنین روند معضلات ترافیکی گریبانگیر مردم، البته طی یکی دو سال گذشته کاهش زیادی یافته، ولی از معضلات جدی است که هنوز ادامه دارد. دومین معضل پیامدهای تغییر کاربری فضاهای سبز است که یک آیتم اصلی اقتصاد شهری در اداره یک شهر است. اگر میخواهیم خدمات مورد نیاز شهروندان و توزیع مناسب خدمات را تامین کنیم، رسیدگی به این امر ناگزیراست. از همه مهم‌تر تخصیص منابع در اصفهان به هیچ وجه علمی نبوده و مهم‌ترین شاخص آن هم، به تعویق افتادن افتتاح بزرگترین پروژه عمرانی شهر، یعنی قطارشهری اصفهان است. بر اساس قانونی که نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی تصویب کردند، دولت می‌تواند نیمی از هزینه ساخت قطار شهری را تقبل‌کند و بنابرگزارش حسابرسی رسمی که مورد انتخاب شهردار وقت بوده و دوستان شورا هم آن را تاییدکرده‌اند، از سال‌های گذشته تا ۹۳،پرداختی شهرداری به نسبت دولت، تقریبا۴۰ به ۶۰ است و شهرداری۴۰ درصد مبلغی که تقبل‌کرده را پرداخت‌کرده، اما دولت بیش از ۶۰ درصد به مترو اختصاص داده است. البته نمی‌دانم چرا همواره اصفهان را با مشهد مقایسه می‌کنند؟ میزان بارندگی اصفهان۱۲۰ میلیمتر در سال است و شوارع اصلی مشهد به دلیل بافت مذهبی و زیارتی از قدیم با اصفهان بسیار متفاوت بوده؛ مگر عرض خیابان‌ها در این دو شهر همسان است که مدام در صدد مقایسه بر می‌آیید؟
مقدری: بزرگترین معضل برنامه‌ریزی اصفهان این است که برنامهها موجب هیچ‌گونه همگرایی و یکپارچگی نهادهای متولی شهر نمی‌شوند. در بسیاری ساختارهای شهری دنیا، حکمرانی شهری با مختصات مشخص، فقط در اختیار پارلمان شهری و شهرداری است اما در ایران نه تنها بهره ای از این ساختار نداریم، بلکه یکپارچگی بین نهادهای متولی شهر نیز برقرارنیست. حتی در بسیاری موارد، بین شورای شهر و شهردار مستقر هم این همگرایی وجود ندارد. برنامهها، محورهایی را اشاره می‌کند اما شهرداری و مدیران شهری پروژه های خود را اجرا می‌کنند و به برنامه و سند چشم انداز نسبت می‌دهند و از همین باب است که با حجم افسار گسیخته پروژه‌های شهری مواجهیم که تناسبی با برنامه ندارند. البته اینجا جمع نشده ایم که جریانی را محاکمه کنیم. هدف ما تمرکز بر اقتصاد شهری است تا ببینیم چه اتفاقی در حال رخ دادن است.
بنابر فرمایش آقای حاج رسولیها، ما وقتی از مولفه‌های برنامه اقتصاد شهری مثلا شهر روان در حوزه حمل و نقل سخن می‌گوییم، پیش از اینکه بر راه اندازی مترو تاکید و آن را بنابر اصول برنامه ای که دوستان ما در شورا به آن می‌بالند، تقویت‌کنیم، پروژه میدان امام علی(ع) را بارگذاری می‌کنیم. بدین شکل نه تنها نتوانستیم شهر را در قالب مشارکت‌های مردمی بسازیم، بلکه همان درآمدهای ناچیز را به مسیری غیرهدفمند و خارج از چهارچوب برنامه بردیم. اینجا تناقضی که آقای زادهوش عنوان کردند، مدام بازتولید و باعث می‌شود ذینفعان جامعه و بخش خصوصی احساس کند که دریچه درستی برای سرمایه‌گذاری، مشارکت و توسعه تعبیه نشده است. ما البته پروژه‌های خوبی داشتیم و کسی نمی‌گوید که نتیجه عملکرد شورا و شهرداری، صفر است. اما با وجود تمام پروژه‌های مشارکت‌محور برای اقتصاد مولد و خلاق شهری، آیا امروز با اقتصاد شهری پویا مواجهیم؟ اگر تمام ذینفعان، بخش خصوصی و همه افراد دیگر درگیر این اقتصاد بودند که موتور محرکه اقتصاد شهر باید جهش اقتصادی خوبی می‌داشت، اما آیا واقعا چنین اتفاقی افتاده؟ به گفته شما در سال‌های اخیر، حوزه مشارکت‌ها فعال شده و هدف تعریف شده و مطابق برنامه پیش رفته‌ایم، اما امور شهر، با خلاقیت بخش خصوصی توسط امثال آقای صرامی پیش رفته و نه لزوما از طریق برنامه ریزی مدیران شهری یا پارلمان شهری. اگر اینطور بود ما باید موارد مشابه را در نقاط دیگر شهر می‌دیدیم، ولی شهرک سلامت و برخی پروژه هایی که از آن با افتخار یاد می‌شود، با همت متولی بخش خصوصی پیش رفته و حاصل خلاقیت سرمایه گذار است نه خلاقیت مدیران شهری. از سوی دیگر تنوع سرمایه گذاری نیز در شهر وجود ندارد. جایی مثل سیتی سنتر که قرار بود مرکز خرید باشد، اکنون به تفریحگاه و محل آرامش و بهره برداری خانوادههای شهر تبدیل شده، و درحالی که شهر رویاها که قرار بود محل تفریح مردم باشد، با رکود مواجه است. اگر ساحت تصمیم گیری شهر، تنظیم باشد، باید برای رفع مشکلات برنامه داشته باشد. ضمن آنکه دوستان، تغییرات نرخ ارز را بهانه ای برای عدم پیشرفت پروژه ها اعلام نکنند. در مواقع مختلف و در شهرهای دیگر هم این نوسانات ارزی رخ داده و این پدیده جدیدی نیست .آنها با تدبیر و خلاقیت از بحران خارج شده اند اما ما در بحران گیرکردیم.
حسام‌نژاد: با این تحلیل موافق نیستم. سرمایه گذاران در اصفهان هیچگاه تنها نیستند و اصفهان از این نظر شرایط بسیار خوبی دارد. یعنی اصفهان از پتانسیل سرمایه‌گذاری، فکری، اقتصادی خوبی برخوردار است و مزیت‌های خوبی نیز دارد و سرمایه گذاران نیز می‌توانند از منابع استفاده مفید کنند
زادهوش: مختصات یک برنامه‌ریزی مطلوب را شفافیت و قابل پیش‌بینی بودن آن می‌دانم. در تعیین مصداق‌ها البته اختلاف وجود دارد. معتقدم اگر ما بخواهیم شهر پویا و برنامه‌ریزی درست داشته باشیم، باید برای مشارکت درونزا برنامه‌ریزی کنیم. اقتصادمقاومتی و درونزا یعنی سرمایهها، ایده، منابع انسانی هم از درون تامین و تربیت شود. اقتصاد شهری خوب، یعنی پویایی شهر درونزا که اقتصادش مقاومتی باشد. اگر به دنبال توریسم هستیم باید برای آن هتل بسازیم نه اینکه سیتی‌سنتر، برای ترویج و اسکان گردشگران این مساله را تقبل‌کند. اگر پزشکان حاذق داریم، باید توریست درمانی را تقویت و برای آن هزینه کنیم. باید بدانیم سرمایه های شهر اصفهان چیست و پس از آن هدایت برای بهره‌وری را انجام دهیم. صفویه چهارصد سال پیش برای ما ثروتی به نام اصفهان برجا گذاشته که باید از این ثروت بهره‌برداری مناسب داشت. باید ببینیم چه نوع اقتصادی برای شهر مفید است و بودجه‌ها را هدفمند به سمت این ثروت ببریم.
امروز متاسفانه هتل مناسب برای گردشگران که در شان شهر اصفهان باشد نداریم و شهرداری باید برای ساخت هتل و تخصیص یارانه و حمایت از بخش خصوصی هزینه کند. در عین حال الگوی توسعه شهر برای سرمایه‌گذار نیز باید قابل پیش بینی باشد تا بداند کجا سرمایه‌گذاری کند. البته قایل به اجراشدن کامل الگوی شهر اسلامی نیستم. زیرا کار آنچنانی نشد و در مبانی اولیه کار مثل اجرای طرح اذان، ده بار تذکردادیم و هنوز نتوانستیم آن را اجرایی کنیم. برخلاف شهرهای اسلامی مانند کوآلالامپور و شهرهای ترکیه، در اصفهان حتی اذان هم پخش نمی‌شود. ظواهر اسلامی هم رعایت نمی‌شود. در عوض روز به روز ترافیک بیشتر می‌شود. هرچند تلاش‌های زیاد شده و شهرداری بیشتر بودجه خود را برای روان‌کردن ترافیک شهر، عملیاتی کرده است، اما اشتباهاتی در عملکردها وجود دارد که برای رفع آن باید برنامه‌ریزی و سرمایه گذار دعوت کند، نه اینکه از مردم پول بگیرد و آن را صرف روان‌تر کردن شهر کند.
نیک نشان: گفته‌های آقای زادهوش در رابطه با روان‌تر کردن ترافیک شهر را قبول ندارم و نظر مخالف دارم. به نظرم شهر روان نشده وخیابان‌های جدید، پاسخگوی نیاز امروز شهر نیست. تمام زیرگذرهایی که ساخته شده همین الان در ترافیک قفل می‌شود. شما پروژه‌های جدیدی تعریف می‌کنید که پاسخگوی نیازهای روزمره کنونی هم نیست، چه رسد به پوشش دادن الگوی توسعه چند سال آینده اصفهان. ما هیچ استراتژی کارآمدی برای مدیریت شهری نداریم. این چه نوع مدیریت شهری برای فردای شهر است؟
حسام نژاد: به نظرم کارهای قابل دفاعی انجام شده و به عنوان مثال استراتژی جایگزینی حمل و نقل عمومی به خوبی پرداخته شده. المان های آن هم مترو، بی.آر.تی و اتوبوس هستند که نتیجه آن را در شهر می‌بینید.
حاج رسولیها: نمی‌دانم چرا بی‌انصافی می‌کنید. برخی دوستان ۳۰ سال پیش را یادشان هست یا خیر. وقتی رینگ سوم شهر را بازکردیم، افراد شاخص شهر از جمله آقای دکتر رزمجو و سردار آقاخانی گفتند حدود۲۰ تا ۳۰ دقیقه صرفه‌جویی زمانی داشته اند. ۲۰۰ میلیارد تومان در رینگ سوم هزینه شد و در همان سال اول ۴۰۰ میلیارد تومان به صورت ناملموس بازگشت و این پروژه تاکنون شاید تا۱۰ برابر ارزش افزوده برای شهر داشته است. آن سرمایه گذاری۲۰۰ میلیارد تومانی، امروز بیش از۱۰ هزار میلیارد تومان می ارزد. اگر هزینه نمی‌کردیم شهر و فرصت‌های توسعه از دست می‌رفت و دیگر نمی‌توانستیم چنین پروژه‌هایی انجام دهیم که همگی از دل برنامه ۱۴۱۴ اصفهان بیرون آمد.
ما ۳۷۰ خدمت در حوزه شهرداری داریم و ای کاش مدیریت واحد شهری اتفاق می‌افتاد تا ارگان‌هایی مثل آموزش و پرورش در کنار ما قرار می‌گرفتند. مردم اصفهان برای جابه جایی دانش‌آموز سالانه ۴۰میلیارد تومان از جیبشان، بیهوده هزینه می‌کنند و در این جابه‌جایی، فسادهای اجتماعی و فشارهای روانی هم به وجود می‌آید که خود به اقتصاد شهری ضربه می‌زند. در شورای اول که همه به درستی برای تحقق آن اشتیاق داشتند، ۲۳ وظیفه مدیریت واحد شهری احصاشد که اگر به مدیریت شهری واگذار شده بود، امروز با این مشکلات روبرو نبودیم. متاسفانه شورای شهر اول تهران، آبروی شوراها را برد. وقتی آنان با یکدیگر درگیر شدند و شورا تعطیل شد، همگی گفتند که شوراها به بلوغ نرسیده‌اند. شک نکنید شورای شهر اصفهان در این دهه نماد موفقیت شوراهای کشور بوده. آقای چمران صراحتا در شورایعالی استانها گفت که رمز موفقیت شورای اصفهان طی۱۰ سال گذشته، انتخاب انسان خوش فکری به نام آقای سقاییان نژاد توسط شوراست، و خوشبختانه دولت، شهردار را تعیین نکرد. در آموزش و پرورش اصفهان حداقل ۴۰ نفر حضور دارند که یک سر و گردن از وزیر آموزش و پرورش بالاترند ما متاسفانه اصفهان را به حضرات تهران تحویل داده ایم و کسی متوجه نیست که نیروی انسانی خوبی داریم و از این نیروها استفاده نمی بریم؛ همین جوانانی که امروز در اینجا نشسته اند، کارآمدتر از دیگران هستند اما هیچ جایگاهی در کشور ندارند. چرا از شش کاندیدای ریاست جمهوری کسی نپرسید امروز که اداره کشور به دلیل حجم سنگین دولت فشل است، جایگاه مدیریت واحد شهری کجاست و آیا به مدیریت واحد شهری اعتقاد دارند یا ندارند. اگر مدیریت واحد شهری اجرایی نشود و یا به مرحله برنامه نرسد، این کشتی به گل خواهدنشست.
نیک‌نشان: البته حجیم و عظیم بودن ساختاری، فقط مربوط به دولت نیست، بلکه شهرداری اصفهان هم امروز از این موضوع رنج می برد.
معین: امروز شهرداری به شدت حجیم و بزرگ است و من هم با این موضوع موافق هستم.
بابک صفاری: حقیقت این است که ما در ساختارهای کشور، نگاه بلندمدت نداریم و شهر اصفهان هم از این قاعده مستثنا نیست. با تغییر شورای شهر، شهردار، معاونان و مدیران آن نیز دستخوش تغییر می‌شوند. ما در کشور، کلا نگاه و برنامه بلند مدت نداریم. چون فکر بلندمدت در کشور بی‌نتیجه مانده است. ما عملیاتی کار می‌کنیم و اصلا به استراتژی نمی‌پردازیم. برای حل مشکلات حمل و نقل بررسی نکرده‌ایم که چرا مردم اینقدر مشتاق چرخش و گردش در شهر با خودرو هستند. برای چه تقاضای سفر در شهر اینگونه است؟ آیا نمیتوانیم تقاضای سفرهای شهری را از بین ببریم؟ پول فراوان خرج می‌کنیم، با هزینه گزاف مترو می‌زنیم، آزادراه می‌سازیم و بابت آن خانه‌های مردم را خریداری و آزادسازی می‌کنیم که چه اتفاقی بیفتد؟ اگر حجم عملیات عمرانی شهرداری‌های بزرگ جهان را با شهرهای بزرگ کشور از جمله اصفهان بررسی کنیم، به سادگی می‌بینیم حجم پروژه عمرانی در شهرهای جهان خیلی کمتر از اصفهان است. شورای شهر قبل از اینکه نگاه سخت افزاری به شهر داشته باشد، باید نگاه نرم افزاری را که متاسفانه کاملا از آن دور است پیشه کند. شهردار اصفهان زمانی تمجید می‌شود که تعداد پروژه عمرانی بالاتری داشته باشد، اما اگر ۱۰درصد تقاضای سفر شهری را کم‌کند یا مکان‌یابی تاسیسات شهری و خدمات شهری را بهبوددهد، نمی‌تواند افتخارکند. متاسفانه شهرداری وقتی موفق خوانده می‌شود که بودجه را مثلا به۳ هزار میلیاردتومان رسانده باشد. مگر ادعای آقای قالیباف این نیست که بودجه تهران را ۲۰ هزار میلیارد کرده؟ چه کسی گفته بودجه باید ۲۰ هزار میلیارد تومان باشد؟ اصلا چرا باید این میزان پول در شهر وجود داشته باشد؟ این اعداد و ارقام ما را گمراه می‌کند. این نگاه، بلند مدت نیست و همه در سیکل معیوب سخت افزاری افتاده‌ایم.
اگر رویکرد و نگاه بلند مدت مشخص در کار باشد، آنگاه اگر بودجه ۲ هزار میلیاردی به ۲۰ هزار میلیارد تومان بدل شود، می توان این اشتباه را یادآوری و تصحیح کرد. قطعا در برنامه های اصفهان نگاه نرم افزاری نبوده و توسعه و عملیات‌های شهری اصفهان همگی دارای نگاه سخت افزاری بوده اند و همیشه سخت افزار ایجادکرده ایم. یکبار نیامده‌ایم به عقب برگردیم و مکان‌یابی‌ها را درست‌کنیم. متاسفانه تمام دیدگاه‌های ما در توسعه شهری و مدیریت شهری و اقتصاد شهری، نرم افزاری نبوده و قدم به عقب نگذاشته‌ایم تا نرم افزارهای خود را به روز و نقد کنیم.
مهدی مقدری: آقای زادهوش به خوبی مساله توسعه را درک‌کردند و برنامه را توضیح و تشریح و بسط دادند، تعجب می‌کنم که با وجود این دیدگاه چرا در شورا و شهر اتفاقی رخ نداده است. این چه برنامه مبهمی است که وقتی دورانش می‌گذرد، متولیان برنامه و نویسندگان و مجریان آن می‌گویند ما چنین برنامه ای نداشته ایم؟ آنجا که صندوق‌های حمایتی و کاهش ریسک پذیری شهری وسرمایه گذاری مطرح است، پس چه فردی و یا چه نهادی باید ریسک را کاهش دهد تا سرمایه‌گذار برای ساخت هتل وارد شود؟ به دلیل اینکه سند چشم انداز و بیانیه ماموریت اصفهان از هر دری سخن گفته و نگاه کوتاه‌مدت دارد و بر یک مساله تمرکز نمی‌کند و شفاف نمی‌گوید که می‌خواهد به کجا برسد. مدیریت شهری بر اساس همین نگاه، برنامه ای با حضور ۷۰ کارشناس عموما از یک طیف سیاسی و از یک جریان فکری نوشته است که ذینفعان در آن دخیل نبوده اند.
حسام نژاد: تذکر بدهم که بخش عمده‌ای از برنامه‌های مدیریت شهری اصفهان اجرا شده و تدوین آنها هم با خرد جمعی همراه بوده و البته هر برنامه‌ای نمی‌تواند نمره ۲۰ داشته و بدون اشکال باشد. به هیچ وجه اقدامات شهرداری و توسعه شهر را نمی‌توان سیاسی‌کرد. چون نوع کار مدیریت شهری نمی‌تواند سیاسی باشد و از جنس کالبدی و فرهنگی و عمدتا بر مسائل علمی روز تکیه دارد و تدوین‌کنندگان و نویسندگان برنامه‌های شهری اساتید دانشگاهی و صاحبان ایده هستند و برنامهها پشتوانه علمی دارند. از میزان و نحوه اجرای برنامه حرف نمی‌زنم که خود جلسه جداگانه می‌طلبد، این برنامه ها را خوب یا بد، نباید روبنایی قضاوت‌کرد. باید شاخص‌ها را سنجید و نباید با بروز یک مشکل در جایی از شهر بگوییم کل شهر قفل شده است. می‌دانم که آقایان معین و حاج رسولیها دلسوز شهر هستند، حال از هر جناحی میخواهند باشند. یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های سرمایه گذاری و جذب مشارکت، فضای مثبت، امید وخوش بینی است. اگر در شورای شهر، افراد و طیف‌ها درگیرشوند و سرمایه‌گذار، احساس دغدغه،نگرانی و ناثباتی کند، قطعا در توسعه شهر به مشکل برمی‌خوریم. از اصول مشارکت شهروندان و سرمایه‌گذاران در توسعه اقتصاد شهری، ایجاد فضای دلگرمی است. راهکار آن نیز این است که بر اساس شاخص‌ها صحبت کنیم.
برنامه‌ریزی در اصفهان با توجه به مزیت‌ها و پتانسیل های آن باید خلاق پویا و با جسارت باشد. برنامه خوب نمی‌تواند صلب یا در قالب طرح تفضیلی نوشته شود. البته برنامه‌ریزی خوب برای شهر اصفهان، سهل و ممتنع است. چراکه اصفهان پیشینه قدرتمندی دارد و همین امر انعطاف را کم می‌کند، اما مسیر پیشرفت و توسعه اصفهان مشخص است. هیچ طیف سیاسی نمی‌گوید آثار تاریخی اصفهان باید تخریب شود. بنا برسند آمایش که دوستان، خود تنظیم‌کرده و به آن هم پایبندی هست، علم و فناوری، صنایع دستی و هنری و تاریخی و گردشگری، جزو ذات شهر اصفهان است و راهی جز حرکت به این سمت نیست.
معین: برنامه‌ریزی، برای استفاده بهینه از امکانات موجود است. ما باید امکانات را در جای مناسب و شکل مناسب و با بازدهی مناسب استفاده کنیم. اینکه بگوییم اختیارمان کم است، مانع برنامه‌ریزی نخواهدبود. ما در همین حد اختیار باید مطلوب حرکت‌کنیم. اسناد بالادستی شهرداری که بالاترین آن طرح جامع و تفضیلی است، یک پروسه طولانی را از مطالعه تا تصویب و اجرا طی می‌کند اما در بازنگری طرح تفضیلی، شورای دوم ورود کرد و۱۰ مهندس مشاور گرفت تا ۵ منطقه را بررسی و مطالعات را تلفیق و هماهنگ کنند تا طرح جامع شهر تدوین شود! مقبول نیست که هنوز جوهر یک برنامه خشک نشده، از طرح و برنامه عدول کنیم و بگوییم برنامه‌ریزی نباید صلب باشد. اصول اولیه برنامه‌ریزی مثل بارگذاری‌ها، تراکم مازاد، طبقات مازاد، تغییر کاربری غیرمجاز، تغییر فضای سبز را نادیده گرفته ایم و همان ابتدای کار اجرای برنامه را به هم می‌زنیم.. طبق قانون شوراها حق دخالت در مسائل شهرسازی را ندارند. زمان آقای سقاییان نژاد در شورا بحث شد تا هماهنگی در ارتفاع را مصوب کنندو گفتند ارتفاع به نسبت عرض گذر بدهیم. در ذیل مصوبه نوشته شد که این مصوبه پس از ارجاع به کمیسیون ماده ۵ قابل اجراست. شهردار هم آن را به مناطق بخشنامه کردند، اما امروز به شهرداریها که مراجعه شود، از ضریب طبقه شورا می‌گویند!
یک ایراد اساسی در برنامه‌ریزی شهرداری و همه شهرداریها، مبتنی نبودن برنامهها بر آمار فنی و علمی است. اعلام می‌شود مثلا حدود ۳۰ درصد از حمل و نقل و جابه‌جایی با تاکسی انجام می‌شود. وقتی از مبنای علمی آن می‌پرسیم، می‌بینیم که این حرف، روش علمی بروز و پشتوانه منطقی لازم را ندارد، یا در برنامه ریزی اینقدر وارد کلیات می‌شوند که برنامه از انتفاع خارج می‌شود. وقتی برنامه قبلی شهرداری در شورا مطرح شد، گفتم این برنامه اینقدر خوب است که به درد پاریس و نیویورک تا کوشک و خمینی شهر می‌خورد! اصلا بسیاری از مسایل مطرح شده در آن شاخص نداشت. پس از آن، اصلا مکانیزم ارزشیابی اجرای برنامه را نداریم. اگر گزارشی روی اجرای برنامه ای بوده اعلام کنید. به لحاظ ساختاری و کارکردی عرض می‌کنم که این مسایل همه از یک ساختار ریشه می‌گیرد، معاونتی درشهرداری برنامه می‌نویسد، شاخص تعیین می‌کند، بر اجرا نظارت می‌کند و نتیجه و آمار عملکرد را نیز خود ارایه می‌دهد.
مقدری: در شهریورماه۱۳۷۹ در اصفهان، اجلاس بین المللی حکمرانی شهری خوب با حضور مسوولان۳۰ کلانشهر دنیا برگزارشد و اقدام و برنامه مشترک برای ساخت جامعه‌ای مبتنی بر حکمرانی شهری خوب مورد توافق قرارگرفت تا مشخص شود برای رسیدن به آن برنامه اصولی مشارکت‌محور چه بایدکرد. اما متاسفانه این سند بین‌المللی تا این لحظه در شهرداری اصفهان ترجمه فارسی نشده و جالب است اصفهان میزبان اولین اجلاس حکمرانی شهری خوب دنیا بوده و شهردار وقت اصفهان آن را امضاکرده و این سند به عنوان برنامه شهر اصفهان مطرح است و برای رسیدن به شهر برنامه محور و مشارکت‌محور، تمام ذینفعان اعم از بخش خصوصی، نهادهای مدنی و آژانس‌های تخصصی بین‌المللی و … را بر شمرده است ولی ما حتی آن را ترجمه نکردیم. دوره اول شورای شهر که به پایان رسید و شهردار عوض شد، اصفهان که مسوولیت پیگیری و برگزاری دوره بعدی را برعهده داشت، حتی در آن مذاکرات شرکت نکرد! یکی از نکات اصلی برنامه حکمرانی شهری خوب این است که برنامه توسط نهاد ثالث، مستقل و بی‌طرف رصد می‌شود و تمام برنامه توسط ذینفعان پیش می‌رود. درحالی که در اصفهان عده‌ای برنامه می‌نویسند ولی برنامه با مردم و کارشناسان و رسانه ها و صاحبان خرد و اندیشه شهر، به گفت‌وگو و بررسی گذاشته نمی‌شود، فقط در شورا مصوب می‌شود و تمام. درحالی که برنامه نویسی امروز برای خود چهارچوب‌ها و اصول علمی روشنی دارد. مدیریت شهری اصفهان فقط به دنبال آنست که برنامه‌ای بنویسد و جلو برود تا از چالش هایش موجود عبورکند. این سیاه نمایی نیست چون کارهای خوبی هم انجام شده است. اما اصلا از شاخص‌ها و المان‌های لازم برای توسعه یافتگی درآن خبری نیست. نقشه راه داریم، ولی نقشه‌های راه ما متناسب با نیاز امروز شهر اصفهان نیست، به همین دلیل در میان شهرهای توسعه یافته و فرصت‌ساز جهان، جایی نداریم.
اولویت شهری اصفهان باید متناسب با فضای امروز جامعه و بهبود اکوسیستم کارآفرینی باشد که اکوسیستم کارآفرینی، اقتصاد شهری را بر پایه اشتغالزایی و افزایش رشد اقتصادی شهری با تاکید بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری و اشتغال تعریف و از کلیه ظرفیت‌ها نظیر خواهرخوانده ها استفاده می‌کند. ما مثل قالیباف مدام نمی‌گوییم دولت چه کرده و از نقش شهرداری غافل نمی‌شویم و معتقدیم مدیریت شهری باید برای اشتغال حرف داشته باشد.
حاج رسولیها: عدم استفاده از ظرفیت خواهرخوانده‌ها برای جذب سرمایه‌گذار، به دلیل فضای بسته کشور در دوره‌های قبل است و امروز که یک مقدار فضا باز شده، یکی از خواهرخوانده ها از کشور چین در واگن‌های قطار شهری و همکاری با دانشگاههای اصفهان فعال شده است. در این زمینه سرمایه‌گذار آماده همکاری و سرمایه‌گذاری در اصفهان است.
معین: البته ممکن است عقد قرارداد خواهرخواندگی با اصفهان، مزیت یا اولویت برای سرمایه گذار تلقی شود اما برای به سرانجام رسیدن سرمایه گذاری، زیرساخت‌های لازم و سیاست‌های تشویقی و مسایل دیگر هم اهمیت فراوان دارد.
صفاری: به نظر من ساختار شهر را با شهرداری باید جدا دانست. اولین اولویت هر شورای شهر، اصلاح سیستم درآمد شهرداری است. این فرم از درآمد، ناشی از زمین‌فروشی و تراکم فروشی که باب شده باید اصلاح شود. به نظرم دلیل ندارد بابت صدور هر مجوز، وجهی از مردم دریافت شود. بلکه باید بابت ارایه خدمات به مردم ، از آنان طلب وجه کرد. به چه حقی شهرداری بابت صدور مجوز ساخت ۵ طبقه پول می‌گیرد؟ این ریشه و منبع درآمد شهرداری، آفات خاص خود را دارد. در حالی‌که صدها خدمات دیگر ارائه می‌کند که بابت آن پول نمی‌گیرد. مثل زباله، حمل‌و نقل و…. این امر از لحاظ اقتصادی صحیح نیست…. شهرداری در واقع خدمت را به فردی ارایه می‌دهد و پول را از فرد دیگری می‌گیرد؛ چون گرفتن پول بابت مجوز و پروانه راحت است، ولی گرفتن پول حمل و نقل و زباله ساده نیست. بنابراین متاسفانه در ساختار درآمدهای شهرداری با مشکل مواجه هستیم. منافع شخصی و گروهی متاسفانه به ساختار شورا منتقل می‌شود. صرفنظر از اولویت شهر، شورای شهر آینده باید ساختار درآمد شهرداری را اصلاح کند و اگر این اصلاح رخ دهد، بسیاری از مشکلات حل می‌شود.
حاج رسولی ها: من به شدت با این نظر مخالفم. ما به هیچ عنوان موافق تراکم فروشی نیستیم، فرمول درآمد شهرداری در قسمت عوارض، تعریف دارد. بنابر تحقیقات و مطالعات ما در ۱۰ کشور دنیا این مدل مثلا در کانادا رایج است. تعریف‌کرده ایم مردم ۱۲۰ درصد حق ساخت رایگان دارند، بعد عوارض محلی یا عوارض ارزش افزوده تراکم تعریف‌کردیم که اگر بیشتر از ۱۲۰ درصد نسبت به طرح جامع، روی شهر بارگذاری شود، دو طبقه رایگان و بقیه مشمول این قانون تعریف می‌شود. ۷۰درصد درآمد شهری از این محل است. این عوارض قانونی است و اگر حذف شود، زباله را هم نمیتوانیم جمع کنیم چرا که هیچ درآمد دیگری نداریم
حسام نژاد: کلیت مدل بهای خدمات را در شهرداری بیشتر قبول دارم. منتها شعارها باید شدنی باشد. نتیجه این حرف موجب می‌شود سهم عوارض نوسازی در بودجه شهرداری که سه درصد است، به ۷۰ درصد خواهد رسید. یعنی عوارض نوسازی بالغ بر ۲۰ برابر بشود، این چگونه امکان پذیر است؟ منشا عوارض نوسازی تنها عوارضی است که مصوب مجلس شورای اسلامی است و هرگونه تغییر در آن باید در مجلس انجام شود.
معین: آنچه آینده اصفهان و سلامت مردم را به شدت تهدید می‌کند، محیط زیست است که اقدامات متعددی را برای بهبود طلب‌می‌کند. مثل حمل و نقل و تراکم‌های شهری، یکی از مسایل مهم شهرسازی که باید فکری به حال آن کرد، تعبیه و در نظرداشتن کریدورهای هوایی و بازچرخانی هوای شهر است. روزهای سکون هوا در اصفهان زیاد است و در ساخت و سازها، مطالعه‌ای برای طراحی بهینه و تهویه هوا در شهر صورت نگرفته است. مبحث بعدی مربوط به فضای سبز است. برابر مطالعاتی که اداره کل حفاظت محیط زیست در اصفهان داشته حمل و نقل شهری، اولین عامل آلودگی هواست. علیرغم آمارهای ارایه شده طی ۱۰ سال گذشته، استفاده از خودروی شخصی افزایش یافته است و تشویق به استفاده از حمل و نقل عمومی ناموفق بوده است. دومین نکته این است که ما باید دیگر منابع آلاینده را در محدوده شهر شناسایی و از توسعه فعالیت‌های آنان جلوگیری کنیم. از جمله سوخت مصرفی واحدهای صنعتی و آلاینده یا فاصله آنها از محدوده شهر، باید مدام نظارت شود. همچنین به سراغ توسعه فضای سبز برویم و به هر شکل منطقه‌ای و شهری، فضای سبز اکولوژیک را توسعه دهیم. متاسفانه توسعه شهری بعد از انقلاب اسلامی، در فضاهای سبز شهری بوده و فضای سبز را بدون الگوی مشخص با تغییر کاربری و ساخت و سازهای غیرمجاز از بین برده ایم.
حاج رسولیها: محورهای آینده اصفهان باید زیست محیطی باشد و اولویت هم با حمل و نقل عمومی است. از۴۰ شاخص برنامه اصفهان،۳۷ شاخص به محیط زیست بازمی‌گردد و اولویت محیط زیست نیز بهبود و ارتقای سیستم‌های حمل و نقل عمومی است که مترو مهم‌ترین آنهاست. بی.آر.تی نیز که حدود ۱۲۰ هزار نفر را در روز جابه جا می‌کند، واقعا موثر است. مدیریت شهری۳۷۰ وظیفه انجام می‌دهد که همگی آنها تعریف شده و در راستای اولویت‌های برنامه است. از جمع آوری زباله تا ایستگاه های معاینه فنی، ایستگاه های سنجش آلودگی دوربین های نظارتی و….
حسام نژاد: مباحث زیست محیطی، پویایی و اقتصاد شهر جزو اولویت‌های ضروری است و در این زمینه یک رویکرد خلاق و تحول گرا مورد نیاز اصفهان است. توسعه متوازن و پایدار با رعایت اسناد بالادستی و سند آمایش سرزمین ممکن خواهدبود و در این زمینه نیز باید پر انرژی و نه منفعل کارکنیم. یعنی با یک نگاه منفعلانه می‌شود در سال۱۰۰ میلیارد تومان پروژه تعریف کرد. هم می‌شود با یک نگاه پر انرژی و خلاقانه ۲۴۰۰ میلیارد تومان تعریف‌کرد. به نظرم پتانسیل بالایی در اصفهان وجود دارد. درحالی که کل بودجه شهرداری ۲۶۰۰ میلیارد تومان و بودجه عمرانی آن۱۶۰۰ میلیارد تومان است، حجم پروژه‌های مشارکتی ۲۴۰۰ میلیارد تومان است. بازشدن نقاط کور و رونق فضای شهر در گرو افزایش مشارکت است و تا حدود ۲۰۰۰ میلیارد تومان می‌توان در این راستا هدف گذاری کرد. سرمایه گذاری البته فقط مشارکت نیست. می‌توانیم با شفاف‌سازی در مابقی پروژه های شهری از سرمایه گذار استفاده کنیم. مثل آنچه در پمپ بنزین‌های کوچک شهری رخ داد و صد درصد با تولیدات داخلی اجراشد. باید برای۲۰۰۰ میلیارد تومان، پروژه تعریف و برون‌سپاری کنیم. به عنوان مثال عرض می کنم که شهرداری هیچ پولی برای احداث خیابان آیت الله خراسانی خرج نکرد بلکه با سرمایه گذاری و مشارکت صددرصدی بخش خصوصی بود و شهرداری تنها نقش نظارتی داشته است.
دنیای اقتصاد: از حضور از همه میهمانان گرامی تشکر می‌کنم. این مناظره، فتح بابی بود برای آنکه گفت وگو میان جریانات و دیدگاه‌های متفاوت موجود در مدیریت شهری صورت‌گیرد و از پرتو آن، بتوان توافق همه گروه‌ها و تشکل‌ها و احزاب را برای پیشبرد و توسعه اقتصاد شهری رقم زد. امیدواریم در شورای آینده نیز این مسایل با همین جدیتی که حضار مطرح کردند، دنبال و اجرایی شود.
