شهرداری شیشه ای؛ الگویی برای حکمرانی خوب شهری| دکتر محمدشریف شاهی

   ساختمان شهرداری لندن City Hall، ساختمان شیشه ای است به شکل تخم مرغی ناموزون که در ۲۰۰۲توسط معمار مشهور نورمن فاستر Norman Robert foster طراحی شد و بر کرانه رودخانه تایمز بنا گردید.افزون بر تناسب فرم، ظرافت های بصری و در نظر داشتن الگوهای معماری پایدار، طراحی تمام شیشه ای این ساختمان تعمیق ارزش های دمکراتیک، گسترش مشارکت شهروندان در اداره شهر، نظارت پذیری و شفافیت مدیریت شهری را در نظر داشته است.

   البته ساده انگاری خواهد بود که ساختمان فیزیکی(بنای شیشه ای شهرداری) را محقق کننده شفافیت، مشارکت پذیری در مدیریت شهری بدانیم. این ساختمان و نمونه های مشابه (از جمله گنبد شیشه ای رایشستاگ آلمان)تنها نماد هستند و مادامی که مقارن با الگوهای ذهنی و رفتاری از جمله شفافیت، مشارکت پذیری، پاسخگویی و… نگردد، بیش از آن که مدیریت خوب شهری را به ارمغان آورند نقش شهروندان را به نظاره سایه ها (مدیران پشت شیشه) فرو کاسته و اطلاعی بیش از تحرکات گنگ و بی معنی پشت شیشه ها به شهروندان نمی دهند.

   عمده شهرها فاقد نمادهایی چون ساختمان شیشه ای شهرداری لندن هستند، لکن الگوی ساختمان های شیشه ای، را نه به عنوان الگویی در معماری اماکن عمومی، بلکه به عنوان مدلی فکری و عملی در مدیریت شهری قلمداد کرده اند. این شیوه، ارجاعی است به شاخص شفافیتTransparency (که از شاخص های حکمرانی خوب است) و دلالت بر سبکی از مدیریت دارد که در آن کلیه ذینفعان (در شهرها مشخصاً شهروندان) در معرض اطلاعات جامع و مانع ناظر بر مدیریت شهری قرار گرفته و از چرایی و چگونگی اتخاذ تصمیمات و فرآیندهای ناظر بر مدیریت شهر آگاه شده و به چنین اطلاعاتی دسترسی Right to Access کافی و مناسب داشته باشند.

   اتخاذ چنین سبکی در مدیریت خواه ناخواه، مشارکت پذیری شهروندان را به همراه دارد و از سویی دیگر الزام به پاسخگویی و مسئولیت پذیری مدیران را ایجاب و درونی می کند. بیش از این ها شیوه ای ضد فساد به شمار رفته و به تعمیق حاکمیت قانون در شهرها می انجامد.

   در وجه هنجاری و در سطوح ملی، نظام های حقوقی–سیاسی (از جمله قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران)شاخص شفافیت را در شناسایی و نهادینه کردن اصل علنی بودن جلسات و مذاکرات نهادهای عالی حکومت از جمله پارلمان، هیئت دولت و دادگاه ها، تثبیت کرده اند. اما هنگامی که موضوع دولت های محلی و مدیریت شهری به میان آمده، موضوع به اجمال و سکوت واگذار شده و توجه بایسته ای نسبت به آن معطوف نشده است. پیامد چنین غفلتی ناکارآمدی و گسترش فساد در مدیریت محلی و شهری بوده و بیش از همه شهروندان را متضرر ساخته، منابع شهرها را تحلیل برده است(برخی از ارزیابی ها شهرداری ها و مدیریت شهرها را در راس نهادهایی با بیشترین میزان فساد در ایران معرفی می کند). در نتیجه اقدام مثبت و تکمیلی شوراهای شهر در وضع و تکمیل مقررات ناظر بر شفافیت ضروری است.

   واضح است که تعهد به شفافیت، پاسخگویی و پرهیز از مناسبات پشت پرده در تمامی سطوح مدیریت شهری لازم است. لکن عملیاتی شدن چنین الگویی مستلزم کاربست راهکارهایی موثر است، که فرهنگ شفافیت را نهادینه ساخته، از مدلی ذهنی به تجسمی عینی تبدیل کند. برخی از این راهکارها که پیش از این تجویز یا مورد استفاده مدیریت های پیشرو جهان قرار گرفته اند عبارتند از:

1. تمهید ساز و کار ناظر بر علنی بودن مذاکرات شورای شهر؛ برای این منظور با کمترین هزینه از طریق ایجاد امکان دسترسی و مشاهده آنلاین جلسات شورای شهر می توان تا حدود زیادی شفافیت شورای شهر را تضمین کرد. البته این امکان نباید مانع از حضور و دسترسی فیزیکی خبرنگاران و ارباب جراید به جلسات شورای شهر و مدیران شهری گردد.

2. پیش بینی مقام سخنگوی شهرداری، سخنگوی شورای شهر با مسئولیت اطلاع رسانی و برگزاری جلسات مستمر با ارباب جراید و رسانه.

3. پیش بینی و بروز رسانی سامانه جامع اطلاعات ناظر بر مقررات شهری شامل قوانین، مقررات مصوب شورای شهر، بخشنامه ها و دستورالعمل های شهری.

4. پیش بینی و بروز رسانی سامانه جامع معاملات شهری شامل اطلاعات ناظر بر مناقصات و مزایدات، کلیه معاملات شهرداری، شرایط پیمانکاران و…

5. انتشار بودجه و گزارش تفریغ بودجه شهر.

6. تدوین و انتشار گزارش عملکرد ماهانه، فصلی و سالانه شورای شهر و شهرداری.

7. انتشار عمومی فهرست اموال و دارایی اعضاء شورای شهر، شهردار و مدیران شهری.

8. ایجاد و بروز رسانی سامانه استخدامی شهرداری.

   نکته قابل توجه این است که اتخاذ چنین راهکارهایی بایستی با رویکردی فعال توسط مدیریت شهری در دستور کار قرار گرفته و فراتر از تکلیف به عنوان باوری استراتژیک در دستور کار قرار گیرد. به تعبیری دیگر پیش از مطالبه شهروندان، مدیریت شهری و شهرداری ها با اطلاع رسانی حداکثری به سراغ شهروندان روند.

*روزنامه دنیای اقتصاد، ویژه نامه استان اصفهان،  تاریخ ۱۳۹۶/۰۶/۱۳