تروریسم و تحول نظم جهانی پس از ۱۱سپتامبر

جلسه چهارشنبه ۲۷ شهریورماه سازمان عدالت و آزادی نجف آباد در باب تروریسم و تحول نظم جهانی پس از ۱۱سپتامبر با حضور دکتر حیدرعلی مسعودی به صورت ارتباط آنلاین برگزار شد. دکتر مسعودی در این جلسه با بیان اینکه ۱۱ سپتامبر یک اتفاق کوچک نبود، عنوان داشت در این حادثه ۳۰۰۰ تن از شهروندان آمریکایی کشته شدند و نتایج و تبعات آن هنوز گریبانگیر آمریکا و حتی خاورمیانه است. از جمله لغو مذاکرات ترامپ و طالبان در روزهای اخیر.استاد روابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی موارد بحث خود را در خصوص حادثه ۱۱ سپتامبر اینگونه تقسیم نمود:

۱- معنای ۱۱ سپتامبر

۲- تاثیرات ۱۱ سپتامبر بر نظم بین المللی

۳- تاثیرات ۱۱ سپتامبر بر ایران

۱- معنای ۱۱ سپتامبر دولت ابر قدرت آمریکا چگونه می تواند تحت تاثیر یک گروه کوچک چند صد نفری قرار بگیرد؟کمرنگ شدن امنیت: یک گروه تروریستی با یک ابزار غیر جنگی و بدون سلاح و صرفا با یک هواپیما امنیت یک کشور ابرقدرت را برهم می زند.ریشه های این اقدام و نتیجتاَ ناامنی ایجاد شده، شکاف عمیق بین غنی و فقیر در دنیا بود.

۲- نتایج وتبعات ۱۱ سپتامبر در عرصه بین المللی این پژوهشگر روابط بین الملل در مورد تشدید تفکر استثناگرایی آمریکا عنوان داشت: مردم ایالات متحده و رؤسای آن خود را را یک ملت برجسته و استثنا می دانند و پس از وقایع ۱۱ سپتامبر به دلیل اقدامات انجام شده توسط دولت آمریکا از جمله حضور در خاورمیانه، تشدید اقدامات امنیتی و… باعث تشدید این تفکر استثناگرایی شده است.

وی در ادامه بیان داشت: پس از فروپاشی شوروی مارکسیسم نیز سقوط نمود و پس از ۱۱ سپتامبر اسلام سیاسی رادیکال جای آن را گرفت و موجب ناامنی شد و درحالی که یک ائتلاف جهانی و همچنین منطقه ای بر ضد تروریسم تقویت می شد، تمرکز سیاست خارجی آمریکا از اروپا در زمان جنگ سرد، به خاورمیانه تغییر کرد.دکتر مسعودی به این صورت ادامه داد که بعد از حوادث ۱۱ سپتامبر آمریکا با دو حکومت سنی عراق و سوریه در مواجهه و تنش قرار گرفت و این امر واکنش آنها و درواقع اسلام گرایان رادیکال را در پی داشت.تقویت گرایش های امپراطورگرایانه در آمریکا:آمریکا در زمان جنگ سرد دچار سردرگمی در خصوص طرف مبارزه بود که چه کسی برای آن خطر دارد. بعد از حوادث ۱۱ سپتامبر تروریسم اسلامی مرکز توجه آمریکا برای مبارزه قرار گرفت.

دکتر مسعودی بیان داشت: نحوه توزیع قدرت مادی در دنیا همان ساختار نظام بین الملل است. بعد از جنگ سرد ساختار بین المللی از دو قطبی به تک قطبی تغییر کرد و ۱۱ سپتامبر این فرصت را به وجود آورد که تک قطبی شدن در دنیا تقویت شود. در سپتامبر سال ۲۰۰۰ قبل از اتفاقات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ پژوهشی در اندیشکده های آمریکایی انجام گردید بر این مبنا که آمریکا رهبری جهانی خود را از دست داده و باید رهبری خود را مجددا تقویت کند و مهمترین اصل این تفکر، احیای رهبری جهانی این کشور بود. ۱۱ سپتامبر موجب شد ایالات متحده که برای رهبری دنیا احساس نیاز به بازسازی نیروی نظامی خود داشت، بودجه های زیادی جهت تقویت نیروی تدافعی خود در نظر بگیرد.

آمریکا پس از این حادثه با پشت پا زدن به قوانین بین المللی به عراق حمله کرد و اینگونه اصول و زیرساختهای نظام بین الملل دچار خدشه شد. این موضوع موجب ایجاد شکاف در اروپا نیز گردید.استاد روابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: کم توجهی به مؤلفه های اقتصادی و نرم قدرت، افول اقتصادی آمریکا در سال ۲۰۰۸ و عدم تمرکز بر این حوزه، موجب افزایش قدرت اقتصادی چین و تبدیل شدن این کشور به یک رقیب اقتصادی اصلی برای ایالات متحده شد.

۳- تاثیرات ۱۱ سپتامبر بر ایران عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با بیان دو دودیدگاه برنده و بازنده بودن ایران در این زمینه به دو کارکرد اصلی  دولت ها یعنی ایجاد امنیت و ایجاد رفاه اشاره کرد و عنوان داشت:حادثه۱۱ سپتامبر باعث شد جنبه های امنیتی دولت در ایران تقویت شود یعنی ساختارهای امنیت محور تقویت شدند و در واقع بسیاری از منابع کشور از جمله منابعی که برای رفاه مردم بودند صرف امنیت شد.گفتمان های اصلاح طلبی و گفتگوی تمدن ها تحث تاثیر منفی قرار گرفت و گفتمان مقابله با آمریکا و اسرائیل فراگیر شد و در سمت مقابل نیز ایران محور شرارت نام ‌گرفت و همین امر باعث شد حلقه های امنیتی تنگ تر شود.وی افزود: حضور آمریکا در عراق بعد از سال ۲۰۰۳ موجب شد رفته رفته تعاملاتی بین مقامات ایرانی و آمریکایی شکل بگیرد و به تدریج تابوی ملاقات با آمریکایی ها شکسته شود.

دکتر مسعودی با اشاره به اینکه بنیان سیاست خارجی آمریکا نسبت به ایران در چند آیتم قابل بحث است افزود: در خصوص مبنای خصومت میان آمریکا و ایران ۴دیدگاه وجود دارد:

۱- دیدگاه استراتژیک: از آنجا که آمریکا نسبت به منابع نفت و گاز خاورمیانه نمیتواند بی تفاوت باشد، بنابراین خصومت این کشور با ایران ربطی به دولت و نوع آن ندارد.

۲.دیدگاه لیبرال: طبق این دیدگاه، حکومت جمهوری اسلامی ایران مثل بنگاه اقتصادی است که تلاش میکند منافع خود را در قالب منافع ملی کشور متبلور کند و تا زمانی که در آمریکا لابی اسرائیلی ها یا اعراب وجود دارد رابطه ایران و آمریکا بر مبنای خصومت و دشمنی است. 

۳. دیدگاه فرهنگی و تمدنی: این دیدگاه تفاوت فرهنگی ایران و آمریکا را مبنای خصومت بیان می کند.

۴. سیاست خارجی ادامه سیاست داخلی کشورهاست. ریاست جمهوری آمریکا در صورتی میتواند برنده انتخابات شود که همسو با سیاست های داخلی این کشور یعنی بر اساس نظریات و مواضع جامعه یهودیان که ۷۰ درصد دموکرات ها هستند باشد، دولت ترامپ نیز بیشتر مواضع خصمانه با ایران دارد تا بتواند نظر دموکرات ها در خصوص ادامه ریاست جمهوری خود را اخذ نماید.